სახელმწიფო საგანმანათლებლო პოლიტიკა, როგორც ნაციონალური იდენტობის ფორმირების მექანიზმი საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში (1918-1921)

წინამდებარე სტატიაში  წარმოვადგენთ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მიერ 1918-1921 წლებში შემუშავებულ საგანმანათლებლო პოლიტიკის მოკლე მიმოხილვას. ჩვენი მიზნია, დავადგინოთ საგანმანათლებლო პოლიტიკის მნიშვნელობა ქვეყნის ნაციონალური იდენტობის ფორმირების თვალსაზრისით.

საკვანძო სიტყვები: ნაციონალიზმი, ნაციონალური იდენტობა, პირველი რესპუბლიკა, განათლება, ეროვნული უმცირესობები.

 
 
 
 

შექსპირის „იულიუს კეისარი“ ქართულ სცენაზე

შექსპირის „იულიუს კეისრის“ სტურუასეული ინტერპრეტაცია პოსტმოდერნისტულ მხატვრულ და იდეურ ჭრილშია გააზრებული. ანალიზის შედეგად  წარმოდგენილია თემები და პრობლემები, რომლებიც შექსპირის პიესისა და სტურუას სპექტაკლის მთავარი იდეაა. სპექტაკლში შექსპირის მეტაფორა „მთელი მსოფლიო სცენაა“ გამოხატავს არა მხოლოდ თანამედროვე სინამდვილეს, არამედ – ბიბლიურ, ფიქციურ და თეატრალურ რეალობას, რომელიც ინტერტექსტუალობისა და მეტა-თეატრის მხატვრული ტექნიკითაა წარმოდგენილი.

საკვანძო სიტყვები: შექსპირი, პოსტმოდერნიზმი, „იულიუს კეისარი“, რობერტ სტურუა, რუსთაველის თეატრი

 
 
 
 

ქართულ სამეფო საგვარეულოსთან ნადერ შაჰის ურთიერთობის ერთი უცნობი ფაქტის შესახებ ირანელი ისტორიკოსის მოჰამად ქაზემის თხზულების „ალემ არა-ი ნადერის“ მიხედვით

მოჰამად ქაზემი ნადერ შაჰ ავშარის თანამედროვე ისტორიკოსია ( XVIII ს.). მის თხზულებაში „ალემ არა-ი ნადერი“ („ნადერის ქვეყნის დამამშვენებელი ისტორია“) არაერთი ცნობაა დაცული ირან-საქართველოს ურთიერთობის შესახებ. წინამდებარე სტატიაში გამოვთქვამთ მოსაზრებას ქაზემის იმ ცნობის შესახებ, რომელიც ნადერ შაჰის და თეიმურაზ II-ის ერთ-ერთი ქალიშვილის კავშირის შესახებ მოგვითხრობს.

საკვანძო სიტყვები: ნადერ შაჰ ავშარი, თეიმურაზ II, თეიმურაზის ქალიშვილი, მოჰამად ქაზემი

 
 
 
 

შრომის გმირობის სოცრეალისტური განზომილება და ელიტარულობის საბჭოთა დეკონსტრუქცია

სტატიაში განხილულია ლიტერატურის, კერძოდ, სოცრეალიზმის როლი ახალი საბჭოთა ელიტის ჩამოყალიბების პროცესში, რომელიც შრომის გმირობის ტიტულის მინიჭებას დაეფუძნა.  სოცრეალიზმი თავისებურ განზომილებად გადაიქცა ახალი გმირებისათვის, რომელთა ასპარეზი ფაბრიკა-ქარხნებსა და ველ-მინდვრებში გაიშალა. საბჭოთა რეპრესიების, ახალი წოდების დაარსებისა და ერთიანი მხატვრული მეთოდის – სოცრეალიზმის ჩამოყალიბების დროში თანხვედრა საბჭოთა იდენტობების ქვაკუთხედად და ელიტარულობის გაგების დეკონსტრუქციის საფუძვლად იქცა. 

საკვანძო სიტყვები: სოციალისტური შრომის გმირი, საბჭოთა ელიტა, რუსთავის მეტალურგია, ლიტერატურული გმირი, პოსტსაბჭოთა დეკონსტრუქცია

 
 
 
 

ტრავმა და ტრიუმფი ლიტერატურულ ტექსტებში: დამოუკიდებლობის შემდგომი საქართველო

მეოცე საუკუნე „ტრავმების საუკუნედ“ იწოდება. კოლექტიური ტრავმის შესწავლა კულტურის კვლევების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მიმართულებად ჩამოყალიბდა. დაგროვდა სხვადასხვა ქვეყანაში ტრავმის შემთხვევების კვლევების გამოცდილება. საქართველოს რეალობა ტრავმების თეორიათა ჭრილში ნაკლებადაა შესწავლილი. ნაშრომის მიზანია, წარმოვაჩინოთ, რამდენადაა ასახული დამოუკიდებლობის შემდგომ შექმნილ მხატვრულ ლიტერატურაში 90-იანი წლების ტრავმული მოვლენები, როგორაა იგი გაანალიზებული, გააზრებული და ინტერპრეტირებული.

საკვანძო სიტყვები: საქართველო, კულტურული ტრავმა, ტრანსფორმაცია, მხატვრული ლიტერატურა

 
 
 
 

ეთნოსთა თანაცხოვრების საკითხები ქართულ პუბლიცისტიკაში XIX საუკუნის დასასრული - XX საუკუნის დასაწყისი

სტატიაში განხილულია 1879-1928 წლებში შექმნილი ქართული პუბლიცისტიკის ზოგიერთი ნიმუშის მიხედვით ქართულ სახელმწიფოში სხვადახვა  ეთნიკური უმცირესობის თანაცხოვრების საკითხები  როგორც  ისტორიულ ჭრილში, ასევე სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობითა და პოლიტიკური მიზნებით, რაც ქვეყანაში  ეთნიკურ უმცირესობათა ცხოვრების ტოლერანტული გარემოს შექმნას ემსახურება.

საკვანძო სიტყვები: კულტურა, მულტიეთნოსი, ინტეგრაცია, პუბლიცისტიკა

 
 
 
 

ცეცხლქურუმები და მოგვები იბერიაში

სტატია ეხება იბერიაში ჯერ კიდევ აქემენიანთა პე­რი­ოდში აჰურა მაზდას კულტის  შემოეღწევის ფორმას. აღსანიშნავია, რომ, როგორც იბე­რია, ისე კოლხეთი მოქცეული ჩანს აქემენიანთა იმპერიის პოლიტიკური გავლენის სფეროში. კვლევა ჩატარდა წერილობითი წყაროების მწირ და ლაპიდარულ, თუმცა საინტერესო ცნობებსა და არქეოლოგიურ თუ ეთნოგრაფიული მონაცემებზე დაყრდნობით, რაც სიახლეა და მიზნად ისახავს იმის გარკვევას, არსებობდა თუ არა აქ აქემენიანთა ეპოქამდე ცეცხლმსახურების რომელიმე უცნობი ფორმა ან კულტი, რომელიც შორს იდგა ზოროასტრიზმისგან.  

საკვანძო სიტყვები: ზორასტრიზმი, ავესტა, იბერია, ცეცხლტაძარი, აქემენიანთა იმპერია, არმაზი.

 
 
 
 

ფრაგმენტულ ხელნაწერთა სტრუქტურული ანალიზი (კ. კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის ფრაგმენტულ ხელნაწერთა ფონდში დაცული ექვსი ფრაგმენტის მაგალითზე)

ქართულმა ხელნაწერმა მემკვიდრეობამ შემოინახა  ფრაგმენტული ხელნაწერების დიდი რაოდენობა, რომლებიც მოიცავს V-XVIII საუკუნეების ქრონოლოგიურ პერიოდს.
ფრაგმენტების შესწავლა მოითხოვს კომპლექსურ და მულტიდისციპლინურ კვლევას. იმისათვის, რომ გაირკვეს, რომელი ხელნაწერის ნაწილია ესა თუ ის ფრაგმენტი, აუცილებელია ფრაგმენტების არქეოგრაფიული აღწერა, რაც გულისხმობს, ხელნაწერის მასალის შესწავლას – რა ფერის მელნითაა ტექსტი დაწერილი, რამდენია სტრიქონთა რაოდენობა ერთ გვერდზე, დამწერლობის რომელი სახითაა ტექსტი შესრულებული, როგორია ტექსტის კალიგრაფიული მხარე, რა ზომისა და ფორმის გრაფემებითაა დაწერილი, როგორია დაშორება ასოებსა და სტრიქონებს შორის;  სავარაუდოდ, რომელი საუკუნის უნდა იყოს ეტრატი,, როგორია მისი დამუშავებისა და დაზიანების ხარისხი, რა ტიპის დაზიანებები აქვს ფრაგმენტს, დაკანონვის რა მეთოდია გამოყენებული.
ხელნაწერის სტრუქტურული კვლევა მნიშვნელოვანი და აუცილებელია ხელნაწერების რესტავრაცია-კონსერვაციისა და მათი მოვლა-დაცვის საქმეში, უფრო ფართო თვალსაზრისით კი, ხელნაწერის  სრულყოფილ შესწავლას უქმნის საფუძველს.
სტატიაში კომპლექსურადაა შესწავლილი კორნელი კეკელიძის სახელობის საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის ფრაგმენტულ ხელნაწერთა კატალოგში აღნუსხული ეტრატზე შესრულებული ექვსი (6) ერთეული (N Fr.194, Fr.224,  Fr.231, Fr.217, Fr.221, Fr.294), რომელთაგან 5 ოთხთავის ხელნაწერთა  ფრაგმენტებია, ხოლო ერთი ფსალმუნთა წიგნის ფრაგმენტი აღმოჩნდა.

საკვანძო სიტყვები: ხელნაწერი, ფრაგმენტი, ეტრატი, სტრუქტურა

 
 
 
 

„ახალი ყრმის“ იდეალი დავით გურამიშვილის „დავითიანის“ მიხედვით

ნაშრომში გაანალიზებულია თვითშემეცნების პრობლემა დავით გურამიშვილის „დავითიანში“. ნაწარმოების მიხედვით, ყრმობა, ერთი მხრივ, მოიაზრება, როგორც ასაკობრივი სიმცირე და, მეორე მხრივ, როგორც ადამიანის სულიერი გაჭაბუკების სიმბოლო. თვითშემეცნების მოსურნე დავით გურამიშვილი ცდილობს, სახელი დაიმკვიდროს მომავალ თაობებში. ბიბლიური მოწოდების კვალობაზე, პოეტს თავად სურს სულიერი გაჭაბუკება, რათა ჩასწვდეს ღვთაებრივ ჭეშმარიტებას.

საკვანძო სიტყვები: თვითშემეცნება self-peception; სულიერი გაჭაბუკება; ყრმობა; პირველსაწყისი

 
 
 
 

„ვეფხისტყაოსნის“ ჰიპერბოლიზაცია შუასაუკუნეობრივი აზროვნების ჭრილში

წინამდებარე სტატიაში განხილულია რუსთველის „ვეფხისტყაოსნის“ პერსონაჟთა ჰიპერბოლიზებული ქმედებანი. მსჯელობას წარვმართავთ უშუალოდ ეპოქის,  შუასაკუნეობრივი  აზროვნებისა და მსოფლმხედველობის ჭრილში, რაც, ვფიქრობთ, საინტერესო დასკვნების გაკეთების საშუალებას მოგვცემს. საკითხისადმი ამგვარი მიდგომა ერთგვარი სიახლეა ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურაში.

საკვანძო სიტყვები: შუასაუკუნეობრივი მსოფლმხედველობა; სასწაული; „ვეფხისტყაოსანი“; ჰიპერბოლიზება

 
 
 
 

სიუჟეტურ-კომპოზიციური ურთიერთმიმართებანი „ცხოვრებათა“ ჟანრის ნათარგმნ აგიოგრაფიაში

ნაშრომი მიზნად ისახავს „ცხოვრებათა“ ჟანრის ნათარგმნი აგიოგრაფიული თხზულებების, კერძოდ, ანტონი დიდის, ეფრემ ასურის,  საბა განწმენდილისა და იოვანე ოქროპირის „ცხოვრებათა“ სიუჟეტურ-კომპოზიციური თვალსაზრისით მიმოხილვას, მათ შორის არსებული პარალელების საფუძველზე მსგავსი თუ განსხვავებული კომპოზიციური შაბლონური ელემენტების გამოვლენას.

საკვანძო სიტყვები: სიუჟეტი, კომპოზიცია, ნათარგმნი აგიოგრაფია, „ცხოვრებათა“ ჟანრი

 
 
 
 

ჯონ დონის „წმინდანთა ნაწილები“, როგორც ინგლისური „მეტაფიზიკური“ პოეზიის ნიმუში

ნაშრომის მიზანი ჯონ დონის სატრფიალო ლექსში – „წმინდანთა ნაწილები“ –მოცემული მეტაფიზიკური მახვილგონიერებისთვის დამახასიათებელი ნიშნების განსაზღვრა და ანალიზია. „წმინდანთა ნაწილები“ დონისთვის ესოდენ დამახასიათებელი ურთიერთსაწინააღმდეგოთა ძალდატანებითი კავშირის ერთ-ერთი საუკეთესო ნიმუშია, რომელიც ასახავს ავტორის დაინტერესებას მატერიალური და „მეტაფიზიკური“ სამყაროს საერთო ნიშნებით. პრობლემები, რომელთაც ჯონ დონი საკუთარ პოეზიაში ეხება მარადიულია და თანამედროვე მკითხველისთვისაც საინტერესოა.

საკვანძო სიტყვები: მეტაფიზიკური მახვილგონიერება, პარადოქსი, ხორციელი სიყვარული, პლატონური სიყვარული, ჯონ დონი

 
 
 
 

იმაჟიზმი და მისი რეცეფციის თავისებურებანი ქართულ სალიტერატურო სამყაროში

წინამდებარე ნაშრომის საკვლევი თემაა ერთ-ერთი მოდერნისტული მიმდინარეობა – იმაჟიზმი, რომელმაც დასავლურ ლიტერატურაში სულ რამდენიმე წელი იარსება, მაგრამ მის განვითარებაში ღრმა და სერიოზული კვალი დატოვა, იმჟამინდელ ქართულ ლიტერატურულ სინამდვილეს კი თითქოს გვერდი აუარა. სტატიაში საუბარია იმაჟიზმის რეცეფციაზე ქართულ ლიტერატურათმცოდნეობასა და თანამედროვე თარგმანებში; განხილულია იმაჟიზმის ესთეტიკა და იმაჟის შექმნის სპეციფიკა; მოკლედაა მიმოხილული ამ მიმდინარეობის ერთ-ერთი ფუძემდებლის, ეზრა ლუმის პაუნდის პოეზიის ქართული თარგმანები. 

საკვანძო სიტყვები: ხატი, იმაჟიზმი, ვერლიბრი, თარგმანი, მოდერნიზმი

 
 
 
 

მადლიერების გამოხატვა სოციალურ ქსელებსა და ვირტუალურ მიმოწერაში (ინგლისური და ქართული ენების მასალაზე)

სტატიაში განხილულია მადლიერების გამოხატვის ვერბალური და არავერბალური საშუალებები ინტერნეტ-მიმოწერასა და სოციალური ქსელებით კომუნიკაციის პროცესში. კვლევის ძირითადი სფეროებია – პრაგმატიკა და სოციოლინგვისტიკა. კვლევის თეორიულ საფუძველს წარმოადგენს ენის ფუნქციები, სამეტყველო აქტების თეორია, თავაზიანობის თეორია და კულტუროლოგია. სტატიის სამეცნიერო სიახლეს წარმოადგენს ის, რომ    მადლიერების გამოხატვის ფორმები გაანალიზებულია თანამედროვე საკომუნიკაციო არხებთან მიმართებით, ამასთან, მადლიერება განხილულია, როგორც ენის ექსპრესიული და ფატიკური ფუნქციების გამოხატულება. მადლიერება ასევე შესწავლილია, როგორც თავაზიანობისა და „სახის“ შენარჩუნების სტრატეგია. მადლიერების გამომხატველი გამონათქვამები მიჩნეულია „ბიჰებიტივებისა“ და „ექსპრესივების“ ჯგუფის სამეტყველო აქტებად. ემპირიული მასალა აღებულია ვირტუალური მონაცემებიდან, კერძოდ, ყველაზე პოპულარული სოციალური ქსელიდან  – Facebook. საანალიზო მასალად აღებულია ელ-ფოსტის საშუალებით გაგზავნილი წერილები, პირადი შეტყობინებები, „კედლის პოსტები“ და კომენტარები. კვლევის შედეგები საინტერესო იქნება პრაგმატიკის, სოციოლინგვისტიკის, სამეტყველო აქტების თეორიის, ენის ფუნქციების, სამეტყველო ეტიკეტის და თავაზიანობის თეორიის სფეროებით დაინტერესებული მკვლევრებისთვის.  

საკვანძო სიტყვები: მადლიერება, სოციალური ქსელები, თავაზიანობა, სამეტყველო აქტები, სახის შენარჩუნების სტრატეგიები

 
 
 
 

ფრიკატივ ფონემათა დისტრიბუცია აფხაზურში (აფხაზური ენის ეროვნული კორპუსის მიხედვით)

სტატია ეხება აფხაზური ენის ფრიკატივი ფონემების დისტრიბუციულ-სტატისტიკური კანონზომიერების დადგენას. კვლევა ჩატარდა აფხაზური ენის ეროვნულ კორპუსზე დაყრდნობით. ამგვარი კვლევა სიახლეა აფხაზური ენის ფონეტიკა-ფონოლოგიის საკითხების შესწავლისას და მიზნად ისახავს კორპუსული კვლევების გამოყენებას დასახელებული საკითხის გამოწვლილვით გამოკვლევისთვის. 

საკვანძო სიტყვები: ფონემათა დისტრიბუცია, კორპუსული კვლევები, აფხაზური ენა, ფრიკატივები

 
 
 
 

იდეოლოგიისა და ძალაუფლების გამოხატვის ენობრივი საშუალებები პოლიტიკურ დისკურსში (ზვიად გამსახურდიასა და გიორგი მარგველაშვილის მიმართვათა ტექსტების მაგალითზე)

წინამდებარე  სტატია ეძღვნება ორი ქართველი პრეზიდენტის სიტყვებისა და მიმართვათა ტექსტების ლინგვისტურ ანალიზს ნ. ფეარკლოს მიერ აღწერილ მოდელზე დაყრდნობით. კერძოდ, საანალიზო მასალად გამოყენებულია საქართველოს პირველი და მეოთხე  პრეზიდენტების – ზვიად გამსახურდიასა და გიორგი მარგველაშვილის – სიტყვები და მიმართვები  (1 საათი და 15 წუთი, 8500  სიტყვა). ამ მიმართვათა ტექსტების (ახალი წლის და 26 მაისის აღლუმზე გაკეთებული მიმართვები,  ზ. გამსახურდიას მიერ დევნილობაში გაკეთებული მიმართვები...) ანალიზისას ყურადღება გამახვილებულია იმ ლინგვისტურ მარკერებზე, რომელთა საშუალებითაც ორივე პრეზიდენტი ცდილობს საკუთარი პოზიციისა და სახელმწიფოებრივი იდეოლოგიის წარმოჩენას, მისი ვალიდურობის დასაბუთებასა და, შესაბამისად, საზოგადოების  მხარდაჭერის მოპოვებას ან  შენარჩუნებას.

საკვანძო სიტყვები: კრიტიკული დისკურსი, იდეოლოგია, ძალაუფლება

 
 
 
 

ბაირონის ლირიკის მოსე ქარჩავასეული თარგმანების დედანთან შეპირისპირებითი ანალიზი

ნაშრომი ეხება ინგლისური ენიდან არაერთი მნიშვნელოვანი ნაწარმოების მთარგმნელს – მოსე ქარჩავასა და მის თარგმანებს. მკვლევარი მიმოიხილავს შემოქმედის ბიოგრაფიას (რომელიც დღემდე არ არის გამოკვლეული) და ბაირონის ლირიკის თარგმანებს, მსჯელობს მთარგმნელის მიერ გამოყენებულ მეთოდზე, ინგლისურ-ქართულ შესაბამისობებსა და მხატვრულ თავისებურებებზე და ა. შ.

საკვანძო სიტყვები: ბაირონი, თარგმანი, მოსე ქარჩავა, ლირიკა.

 
 
 
 

მხატვრული თარგმანი და მასთან დაკავშირებული ფილოლოგიური კვლევა (ედგარ პოს ერთი ლექსის ქართული და რუსული თარგმანების მასალაზე)

სტატიაში წარმოდგენილია ედგარ პოს ლექსის „to Helen“ რუსული და ქართული (მათ შორის საკუთარი) თარგმანების შეპირისპირებითი ანალიზი, რომელიც იმის გამოვლენას ემსახურება, თუ რამდენად ადეკვატურად არის მათში გადმოტანილი დედანში მოცემული ყველა სახის ინფორმაცია, ასევე ლექსის სტილი, ხატოვანება, რითმული წყობა და მუსიკალობა.

საკვანძო სიტყვები: პოეტური თარგმანი, ინტერპრეტაცია, ალუზიები, მაკროკონტექსტი